Абайдың жиырма тоғызыншы қара сөзі - Абайдың қара сөздерінен толықтай мойыншақ сөйлемдер

Біздің қазақтың мақалдарының көбінің іске татырлығы да бар, іске татымақ түгіл, не құдайшылыққа, не адамшылыққа жарамайтұғыны да бар.

Әуелі «Жарлы болсаң, арлы болма» дейді. Ардан кеткен соң, тірі болып жүрген құрысын. Егер онысы жалға жүргеніңде жаныңды қинап еңбекпенен мал тап деген сөз болса, ол - ар кететұғын іс емес. Тыныш жатып, көзін сатып, біреуден тіленбей, жанын қарманып, адал еңбекпен мал іздемек - ол арлы адамның ісі.

«Қалауын тапса, қар жанады», «Сұрауын тапса, адам баласының бермейтіні жоқ» деген - ең барып тұрған құдай ұрған сөз осы. Сұрауын табамын, қалауын табамын деп жүріп қорлықпенен өмір өткізгенше, малды не жерден сұрау керек, не аққан терден сұрау керек қой.

«Атың шықпаса, жер өрте» дейді. Жер өртеп шығарған атыңның несі мұрат? «Жүз күн атан болғанша, бір күн бура бол» дейді. Тәңірге жазып, мінбей-түспей арып, шөмеңдеп диуаналықпен бір күн болған буралық неге жарайды?

«Алтын көрсе, періште жолдан таяды» дейді. Періштеден садаға кеткір-ай! Періште алтынды не қылсын, өзінің көрсеқызар сұмдығын қостағалы айтқаны.

«Ата-анадан мал тәтті, алтынды үйден жан тәтті» дейді. Ата-анасынан мал тәтті көрінетұғын антұрғанның тәтті дерлік не жаны бар. Бұлардың бәрінен де қымбат ата-анасын малға сатпақ ең арсыздың ісі емес пе? Ата-ана шамасы келсе, михнаттанып мал жиса да, дүниелік жиса да, артымда балаларыма қалсын дейді. Ол ата-ананы малға сатқан соң, құдайға дұшпандық іс емес пе? Осындай білместікпенен айтылған сөздеріне бек сақ болу керек.


8 пікір

Жамбыл

Осы үзіндіде Абай қазақ халқының адамгершілік пен этикаға қайшы келетін кейбір дәстүрлі мақал-мәтелдерін сынайды. Ол осы мақал-мәтелдердің кейбірі, мысалы, "егер кедей болса, ар-намыс туралы ойламаңыз", адамдарды адал еңбектің орнына жеңіл өмірді таңдауға итермелейтінін және құндылықтарды әділетсіз бағалайтынын көрсетеді. Ол барлық адамдар азапты, бірақ адал еңбекті ұстануға дайын емес екенін және кейбіреулер жалқаулық пен қайыр сұрауды таңдағысы келетінін, бұл жалпы қоғамға теріс әсер ететінін атап өтті.

Алтынгуль

Бұдан әрі Абай шебер өтінішпен бәріне қол жеткізуге болатынын және шеберлікпен тіпті қарды жағуға болатынын айтатын басқа мақал-мәтелдерді сынайды. Ол өмірді сараңдықты ренжітуге немесе "қарды қалай жағуға" болатынын қорлайтын сөздерді іздеуге жұмсаудың мағынасы жоқ екенін және жерден рақым сұраудың немесе өз еңбегінің жемісіне сенудің жақсы екенін көрсетеді.

Талмас

Абай сондай-ақ даңққа жету үшін зұлымдыққа шақыратын "егер сен белгісіз болсаң, өрісті өртеп жібер" деген мақалды сынайды. Ол қатыгездікпен алынған даңқтың ешқандай мәні жоқ екенін көрсетеді.

Байсал

Абайдың жиырма тоғызыншы қара сөзі өмірдің барлық құндылықтары мен сәттерін біз үшін қабылдау және маңызды ету қажет емес екенін көрсетеді. Дұрыс және адамгершілік құндылықтарды деградация мен жойылуға әкелетін құндылықтардан ажыратуды үйрену маңызды.

Зумрат

Адамдар өздері қалаған нәрсені алу үшін айла-амалдар мен манипуляцияларға жүгінгенде, бұл дұрыс емес, сонымен қатар нәтижесіз. Осындай әрекеттерге уақыт пен күш жұмсаудың орнына, біз өз мақсаттарымызға жету үшін адал еңбек пен Әділ әдістерге жүгінуіміз керек.

Жанабил

Атақ пен байлық үшін адамгершілік құндылықтар мен адамның қадір-қасиетін құрбан етуге болмайды. Бұл заттар уақытша қанағат әкелуі мүмкін, бірақ ұзақ мерзімді бақыт пен қанағат әкелмейді. Оның орнына біз жеке тұлғаны дамытуға және жеке үйлесімділікке қол жеткізуге тырысуымыз керек.

Дария

Ата - аналар мен отбасы-бұл біздің жеке басымыз бен құндылықтарымызды анықтайтын біздің тамырымыз бен негізіміз. Біз әрқашан ата-анамызды бағалап, құрметтеуіміз керек, тіпті олар бізге материалдық игіліктер бере алмаса да. Ешқандай байлық өз отбасына деген сүйіспеншілік пен құрметті алмастыра алмайды.

Меруерт

Біздің өміріміз шешімдеріміз бен әрекеттерімізбен анықталады. Біз өз әрекеттеріміз үшін жауапкершілікті қабылдауды және моральдық сенімдерімізді ұстануды үйренуіміз керек, тіпті бұл қиындықтар мен құрбандықтарға әкелсе де. Ақыр соңында, біздің өміріміз бен ар - ұжданымыз-біз қайтыс болғаннан кейін өзімізбен бірге ала алатын жалғыз нәрсе.