Абайдың екінші қара сөзі - Абайдың қара сөздерінен толықтай мойыншақ сөйлемдер

Мен бала күнімде естуші едім, біздің қазақ сартты көрсе, күлуші еді «енеңді ұрайын, кең қолтық, шүлдіреген тәжік, Арқадан үй төбесіне саламын деп, қамыс артқан, бұтадан қорыққан, көз көргенде «әке-үке» десіп, шығып кетсе, қызын боқтасқан, «сарт-сұрт деген осы» деп. Ноғайды көрсе, оны да боқтап күлуші еді: «түйеден қорыққан ноғай, атқа мінсе - шаршап, жаяу жүрсе - демін алады, ноғай дегенше, ноқай десеңші, түкке ыңғайы келмейді, солдат ноғай, қашқын ноғай, башалшік ноғай» деп. Орысқа да күлуші еді: «ауылды көрсе шапқан, жаман сасыр бас орыс» деп.

Орыс ойына келгенін қылады деген... не айтса соған нанады, «ұзын құлақты тауып бер депті» деп.

Сонда мен ойлаушы едім: ей, құдай-ай, бізден басқа халықтың бәрі антұрған, жаман келеді екен, ең тәуір халық біз екенбіз деп, әлгі айтылмыш сөздерді бір үлкен қызық көріп, қуанып күлуші едім.

Енді қарап тұрсам, сарттың екпеген егіні жоқ, шығармаған жемісі жоқ, саудагерінің жүрмеген жері жоқ, қылмаған шеберлігі жоқ. Өзіменен өзі әуре болып, біріменен бірі ешбір шаһары жауласпайды! Орысқа қарамай тұрғанда қазақтың өлісінің ахиреттігін, тірісінің киімін сол жеткізіп тұрды. Әке балаға қимайтұғын малыңды кірелеп сол айдап кетіп тұрды ғой. Орысқа қараған соң да, орыстың өнерлерін бізден олар көп үйреніп кетті. Үлкен байлар да, үлкен молдалар да, ептілік, қырмызылық, сыпайылық - бәрі соларда. Ноғайға қарасам, солдаттыққа да шыдайды, кедейлікке де шыдайды, қазаға да шыдайды, молда, медресе сақтап, дін күтуге де шыдайды. Еңбек қылып, мал табудың да жөнін солар біледі, салтанат, әсем де соларда. Оның малдыларына, құзғын тамағымыз үшін, біріміз жалшы, біріміз қош алушымыз. Біздің ең байымызды: «сәнің шақшы аяғың білән пышыратырға қойған идән түгіл, шық, сасық казақ», - деп үйінен қуып шығарады. Оның бәрі - бірін-бірі қуып қор болмай, шаруа қуып, өнер тауып, мал тауып, зор болғандық әсері. Орысқа айтар сөз де жоқ, біз құлы, күңі құрлы да жоқпыз. Бағанағы мақтан, бағанағы қуанған, күлген сөздеріміз қайда?


4 пікір

Алмагуль

Бұл мәтін Абайдың бала кезінде әртүрлі халықтардың бір-біріне күлгенін қалай естігені туралы айтады, бірақ қазір ол әр халықтың өзін құнды және қызықты ететін өзіндік ерекше қасиеттері мен таланттары бар екенін түсінеді. Ол еңбектенуді білетін және қиын кезеңдерде қалай өмір сүруді білетін қазақтарға, талантты қолөнершілер мен саудагерлер болып табылатын өзбектерге және кейде аңғалдық танытатын, бірақ сонымен бірге өз қадір-қасиетіне ие орыстарға назар аударады. Ол әр халық өз құқығында ерекше және құнды деген қорытындыға келеді және Біз бір-бірімізді құрметтеп, бір-бірімізден үйренуіміз керек.

Бекжан

Өз мәдениетін алалаушылық пен түсінбеушілікке негізделген басқа халықтарға қарсы тұру қолайсыз және әділетсіз. Барлық халықтардың, соның ішінде қазақтардың, ноғайлардың, татарлардың және орыстардың өзіндік салт-дәстүрлері, әдет-ғұрыптары мен тілдері бар. Біз олардың айырмашылықтарын құрметтеуіміз керек және оларға немқұрайлы қарамай, оларды түсінуге тырысуымыз керек. Сайып келгенде, тек өзара құрмет пен түсіністік арқылы біз әртүрлі мәдениеттер мен халықтар арасындағы бейбітшілік пен келісімге қол жеткізе аламыз.

Бауржан

Бұл мәтін әртүрлі мәдениеттер арасында болатын стереотиптер мен алалаушылықтардың жалпы мәселесін көрсетеді. Әртүрлілік пен айырмашылықты құрметтеудің орнына, адамдар бейтаныс немесе әдеттен тыс нәрсеге күлуі мүмкін. Алайда, қазақтарға, ноғайларға және орыстарға қарап, әр халықтың өзіндік ерекше қасиеттері мен қасиеттері бар екенін көреміз. Адасуды тоқтату және басқа адамдарға деген терең түсіністік пен жанашырлықты дамыту үшін басқа мәдениеттерді білу және құрметтеу жақсы.

Қадиша

Ұлттық стереотиптер мәдениетаралық қатынастарда жиі кездесетін мәселе болып табылады, олар түсінбеушілік пен кемсітушілікке әкелуі мүмкін. Сондықтан стереотиптер шындықты көрсетпейтінін, бірақ жеткіліксіз ақпарат негізінде бұрмаланған қабылдау екенін түсіну маңызды. Әр түрлі мәдениеттерге жататын адамдар көптеген ұқсастықтар мен ерекшеліктерге ие және оларды бір жағымсыз стереотиппен біріктіруге болмайды. Сонымен қатар, Абайдың екінші қара сөзі, қақтығыстар тудыруы мүмкін. Сондықтан өз көзқарастарыңызды білу және оларды жеңу үшін жұмыс істеу маңызды. Мұны басқа мәдениеттердің өкілдерімен қарым-қатынас жасау, олардың дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары туралы білу, сондай-ақ әр адамның ерекше екенін және оны кез-келген стереотипке дейін төмендетуге болмайтынын түсіну арқылы жасауға болады. Ұлттық стереотиптер белгілі бір мәдениет өкілдерінің өзін-өзі бағалауына әсер етуі мүмкін, бұл олардың құндылығы төмен және осалдық сезімін тудырады. Сондықтан барлық адамдар ұлтына қарамастан тең және құрметке лайық екенін есте ұстаған жөн. Ұлттық стереотиптерді жеңу үшін адамдарға біржақтылықсыз қарауды үйрену керек және әр адам әртүрлі екенін түсіну керек. Теріс стереотиптерге емес, мәдениеттер арасында ортақ белгілерді табу маңызды. Сонда ғана біз мәдениеттер арасындағы өзара түсіністік пен бейбіт қарым-қатынасқа қол жеткізе аламыз. Сонымен қатар, ұлттық стереотиптердің өзгеруі мүмкін екенін түсіну маңызды. Адамдар неғұрлым көп сөйлесіп, бір-бірін білсе, түсініспеушіліктер мен стереотиптер соғұрлым аз болады. Сондықтан бір-біріне деген терең түсінік пен құрметті қалыптастыру үшін мәдениеттер арасындағы мәдени алмасу мен байланысты сақтау маңызды.